فولیکول مو چیست ؟ آناتومی و ساختار

فولیکول مو چیست ؟

واحد ساختاری و یا سباسه یک فولیکول مو شامل فولیکول مو با یک غده سباسه ضمیمه و عضله راست کننده مو است. فولیکول مو از سطح اپیدرم شروع می شود. برای فولیکول هایی که موهای انتهایی تولید می کنند، به عمق درم و گاهی اوقات حتی زیرپوست گسترش می یابد. در همین حال، فولیکول هایی که موهای زائد را تولید می کنند، فقط تا درم شبکه ای فوقانی گسترش می یابند. سه قطعه مهم فولیکول مو بر روی سر یافت می شود: اینفندیبولوم، پاپیلای پوستی، غلاف مو و غلاف بیرونی.

اجزای مختلف فولیکول مو

اینفندیبولوم

بخش اینفندیبولوم قسمت فوقانی فولیکول است. در سطح اپیدرم شروع می شود و تا دهانه مجرای سباسه گسترش می یابد. ساقه، ناحیه بین ناحیه مجرای سباسه و برآمدگی است. برآمدگی ناحیه ای از فولیکول های مشخص شده با درج عضله راست کننده مو است. همچنین برآمدگی شامل چندین سلول بنیادی اپیدرمی است که بخشی از غلاف ریشه خارجی است. در نهایت، بخش زیرین فولیکول مو از برآمدگی تا پایه فولیکول گسترش می یابد. این بخش حاوی پیاز است که حاوی ماتریکس فولیکولی است که در اطراف و بالای پاپیلا ی پوستی قرار دارد.

پاپیلای پوستی

پاپیلای پوستی حاوی مویرگ ها است. پاپیلا با ماتریکس تعامل دارد که دارای بالاترین میزان میتوز در اندام هاست. ماتریکس بخشی از فولیکول مو است که در آن کراتینوسیت ها برای شکل دهی به غلاف موی درحال رشد تکثیر می شود. ملانوسیت ها در میان سلول های ماتریکس ترکیب شده اند تا رنگ غلاف مو را ایجاد کنند.

غلاف مو

غلاف مو متشکل از هسته داخلی شناخته شده به عنوان مدولا است. مدولا توسط قشر احاطه می شود که توده ی مو را تشکیل می دهد. با حرکت به بیرون، یک لایه سلولی تشکیل دهنده کوتیکول غلاف وجود دارد. کوتیکول غلاف در سه لایه قرار دارد که غلاف داخلی (درونی) ریشه را تشکیل می دهند. غلاف داخلی در شکل دهی غلاف مو به هنگام رشد آن از ماتریکس مهم است. غلاف داخلی از خارج به داخل کراتینه می شود و در نهایت در اواسط فولیکول، را در حدود سطح ساقه، متلاشی می شود.

غلاف بیرونی

در نهایت، غلاف بیرونی (خارجی) ریشه تمام غلاف مو را محصور می کند. این لایه تحت کراتینه شدن غلاف ریشه قرار می گیرد که در حدود سطح ساقه قرار دارد. غدد سباسه، غده های هولوکرینی هستندکه با فولیکول های مو، به ویژه در مناطق خاصی از پوست مانند چهره ارتباط نزدیک دارند.

این غده ها بر روی فولیکول های مو، به جز در ناحیه ای مانند لب (زیرا لب ها حاوی فولیکول های مو نیستند) باز می شوند، به طوری که به طور مستقیم بر روی سطح مخاطی تخلیه می شوند. هنگامی که غدد سباسه از طریق هورمون هایی مانند آندروژن ها تحریک می شود، غدد سباسه یک سبوم غنی از چربی ترشح می کنند که مو را محافظت می کند و یک مانع آب‌گریز برای پوست می سازد که می تواند به عنوان محافظ عمل کند. عضله راست کننده مو در سطح برامدگی قرار دارند و همچنین به لایه پاپیلاری درم وصل می شوند. در هوای سرد، تحریک سمپاتیک موجب انقباض این عضلات می شود. این باعث می شود که سطح پوست کمی بلند شود و مو راست بایستد که به طور معمول به نام “سیخ شدن مو” شناخته می شود.

ساختار و عملکرد فولیکول مو

چرخه فولیکول مو با سه مرحله مختلف رشد، آناژن، کاتاژن و تلوژن انجام می شود.

1. مرحله آناژن

مرحله آناژن مرحله تکثیری است، و زمانی رخ می دهد که فولیکول مو یک غلاف موی جدید را شکل می دهد. طول این مرحله می تواند متفاوت باشد. برای مو روی پوست سر، مرحله رشد می تواند 2 تا 6 سال طول بکشد، در حالی که برای ابروها و مژه ها، ممکن است چند ماه طول بکشد تا موها رشد کنند.

این تنها مرحله ای است که در آن بخش زیرین فولیکول مو موجود است. برای تشخیص شروع فاز آناژن، پاپیلای پوستی به سلول های بنیادی اپیتلیال چندتوان داخل برامدگی پیام می فرستمد. هنگامی که این سلول های بنیادی تحریک می شوند، بخش زیرین فولیکول مو می تواند به سمت پایین رشد کند و پیازی در اطراف پاپیلای پوستی ایجاد شود. اکنون، پاپیلای پوستی می تواند به سلول های ماتریکس داخل پیاز برای تکثیر، تمایز و رشد به سمت بالا علامت دهد تا یک موی جدید تشکیل شود.

2. مرحله کاتاژن

مرحله کاتاژن به عنوان مرحله انتقال یا پسرفت شناخته شده است. همچنین کوتاه ترین مرحله از سه مرحله است و تنها چند هفته طول می کشد. در این مرحله، تقسیم سلولی در ماتریکس متوقف می شود، و بخش زیرین فولیکول مو شروع به پسرفت می کند. در نهایت، بخش زیرین فولیکول دیگر وجود ندارد و پاپیلای پوستی به سمت بالا حرکت می کند تا یک بار دیگر به برامدگی متصل شود. در طول این روند، یک خال مو با یک گره سفید و سخت در انتهای آن تشکیل شده است.

3. مرحله تلوژن

که مرحله استراحت نامیده می شود. خال موها، که عمدتا مرده اند، حفظ می شود. در پوست سر، این خال موها معمولا برای حدود 100 روز نگهداری می شود. در نهایت این موها آزاد می شوند و ریخته می شوند تا فاز آناژن با موهای جدید دوباره شروع شود.

در هنگام تولد، تمام موها در اواسط آناژن شروع می شوند. پوست سر انسان حاوی بیش از 100،000 مو است. در هر نقطه ای از زمان، بیشتر موها (85 تا 95 درصد) معمولا در فاز آناژن یافت می شوند. این موها می توانند حدود 1 سانتیمتر در هر ماه رشد کنند. در عین حال، ریزش مو مستمر است، و افراد به طور متوسط حدود 100 مو در روز از دست می دهند. با شامپو زدن، تعداد موهای از دست رفته می تواند دو برابر شود.

جنین شناسی فولیکول مو

در حدود هفته 9 حاملگی، اپیدرم جنین جوانه های کوچکی از سلول های اختصاصی ایجاد می کند که فولیکول مو و ضمیمه های مرتبط را تشکیل می دهند. سلول های مزانشیمی که در داخل درم انباشته شده اند، این روند را با ترشح موادی مانند اپیمورفین به جلو می رانند که به سلول های اپیتلیال پیام می رساند تا به سمت پایین (جمجمه ای دمی) و در جهت درم گسترش یافته و مهاجرت کنند. هنگامی که این فرایند کامل شد، جنین یک فولیکول مو حاوی ماتریکس مشتق شده از اکتودرم و پاپیلای پوستی مشتق شده از مزودرم را در زیر آن دارد. علاوه بر این، یک عضله راست کننده مو و یک غدد سباسه در اطراف هر فولیکول شکل می گیرد.

در رحم، آندروژن های مادری فعال کردن غدد سباسه جنین را تحریک می کنند، به طوری که غدد قادر به ترشح سبوم غنی از چربی هستند که با سلول های کورنئوم پوسته پوسته قشری ترکیب می شوند تا را ورنیکس کاسوزا را تشکیل دهند. هنگامی که فولیکول مو در جنین رشد کند، موهای کرک جنینی در رحم رشد می کنند. این موها نازک و کوتاه هستند. آنها در نهایت حدود هفته 36 تا 40 بارداری می ریزند و و با موهای زائد جایگزین می شوند که بیشتر قسمت های بدن را پوشش می دهند.

در ضمن، موهای انتهایی ضخیم تر و زبرتر را می توان بر روی سر در مناطق خاص مانند پوست سر، ابرو و مژه یافت. موهای ریش هنگامی رشد می کنند که بلوغ آغاز شود و هورمون های آندروژن موی های زائد در این منطقه را به موهای انتهایی تبدیل کنند. پس از تولد، هیچ فولیکول موی جدیدی ایجاد نخواهد شد. با این حال، موهای جدید می توانند از فولیکول های موجود رشد کنند. همچنین، بعد از تولد، اندازه فولیکول هنوز قابل تغییر است.

اهمیت بالینی

سرعت رشد مو و تراکم مو با سن کاهش می یابد. ریزش مو، که به نام طاسی شناخته می شود، یک بیماری معمولی است. این می تواند به علت داروها، رژیم غذایی، عدم تعادل هورمونی، تغییر فعالیت میتوزی، اختلالات چرخه رشد، و غیره باشد. تاریخچه کامل، معاینه فیزیکی، آزمون کشش مو، شمارش موهای روزانه، عرض بخشی، آزمایش کلیپ برای بررسی غلاف مو، پنجره رشد مو و کندن مو، و تریکوگرم همه می تواند برای تشخیص بیماری مو مورد استفاده قرار گیرد. بیوپسی سرپا، مطالعات هورمونی و آزمایش هیدروکسید پتاسیم برای قارچ ها نیز ممکن است در بعضی موارد انجام شود. مهم است که بیماری مو را به درستی تشخیص دهیم، زیرا درمان ریزش مو وابسته به تشخیص است.

الگوی ریزش موی مردانه، به نام طاسی آندروژنی ، یک بیماری شایع است که در آن ریزش مو با پیرشدن مردان روی می دهد. با افزایش اتصال دی هیدروتستوسترون به فولیکول گیرنده های مو، طول هر یک از چرخه ی آناژن پیوسته کوتاه می شود. در این افراد، فولیکول ها کوچکتر می شوند و به تدریج موهای کوتاهتر، نازکتر و شبه موهای زائد را تولید می کنند. درمان های احتمالی می تواند کاهش سرعت تبدیل تستوسترون به دی هیدروتستوسترون در مردان با این بیماری باشد.

کوتیکول مو چیست؟

ساقه ی مو از 3 قسمت مغز (لایه ی مرکزی ساقه)، قشر (لایه ی اطراف مغز مو) و کوتیکول (لایه ی بیرونی ساقه مو) تشکیل شده است. سلول های قسمت قشر مو تعیین کننده رنگ مو می باشد. و عامل سفید شدن مو نیز ازبین رفتن رنگدانه ملانین در قسمت قشر می باشد. لایه ی کوتیکول خارجی ترین بخش ساقه ی مو می باشد و حدود 10 درصد از وزن مو را تشکیل می دهد. همانطور که پوست خارجی ترین قسمت بدن است و کار محافظت از بدن را انجام می دهد، کوتیکول نیز نسبت به مو همین وظیفه را دارد. مانند مینای دندان ها.

تمام اعمالی که شما نسبت به موی خود انجام می دهید مثل: سشوار کشیدن، شانه کردن، اتوی مو، کشیدن و کارهایی از این قبیل را، در اصل با کوتیکول مو انجام داده اید. مقاوم ترین بخش مو کوتیکول می باشد. انعطاف و نرمی مو، کشسانی و دیگر خصوصیات موی شما بستگی مستقیم با کوتیکول مو دارد. همچنین کوتیکول وظیفه محافظت از مو در برابر ترکیبات شیمیایی را بر عهده دارد.

آسیب های وارده به کوتیکول باعث خشکی، زبری و خشن شدن مو می شود. کوتیکول از سلول های پهن تشکیل شده که مانند فلس ماهی هر سلول قسمتی از سلول مجاور خود را پوشانده است. این شکل کوتیکول ها باعث نفوذ پذیری مو می باشد که می توان موها را رنگ کرد. رنگ های شیمیایی و دائمی از کوتیکول عبور می کنند و ماندگاری بیشتری نسبت به رنگ های موقتی که از کوتیکول عبور نمی کنند دارند. همچنین ساختار آن باعث انعطاف پذیری و پیچش موها می باشد.

هر سلول فلس مانند کوتیکول 60 میکرومتر طول و 0.5 میکرومتر ضخامت دارد. آسیب های وارده بر مو باعث از بین رفتن کوتیکول مو شده و قسمت های زیرین مو که مقاومت کمتری در مقابل آسیب دارند در معرض خطر قرار خواهند گرفت.

بخش های مختلف کوتیکول مو

• سطح مو: خارجی ترین بخش کوتیکول؛
• اپی کوتیکول: لایه ای با ضخامت کمتر و متشکل از پروتئین؛
• لایه ی A : محکم ترین بخش کوتیکول متشکل از کراتین (غنی از اسید آمینه)؛
• کوتیکول خارجی: اسید آمینه کمتر نسبت به لایه ی قبل و استحکام کمتر نسبت به آن؛
• کوتیکول داخلی: با استحکام کمتر از لایه ی قبل؛
• کمپلکس غشا سلولی: متصل کننده ی لایه های مختلف کوتیکول.