به وضعیتی که در آن فشار خون بالا ناشی از تنگ شدن شریان (سرخرگ) هایی است که به کلیه ها خون رسانی می کنند، فشار خون کلیوی گفته می شود. به این بیماری گاهی اوقات تنگی شریان کلیوی نیز می گویند.
از آنجایی که کلیه ها خون کافی دریافت نمی کنند، به این اتفاق واکنش نشان می دهند و هورمونی را تولید می کنند که باعث افزایش فشار خون می شود. این بیماری در صورتی که به طور صحیح تشخیص داده شود، قابل درمان است.
فشار خون بالا چیست ؟
فشار خون در واقع نیرویی است که جریان خون پمپاژ شده توسط قلب را به دیواره شریان ها وارد می کند. فشار خون 120/80 میلی متر جیوه یا 12 روی 8 طبیعی است. فشار خون 140/90 یا بالاتر نیز فشار خون بالا در نظر گرفته می شود.
آیا فشار خون بالا چگونه به کلیه ها آسیب می رساند؟
فشار خون بالا باعث افزایش فشار بر روی رگ های خونی کلیه ها می شود (از جمله رگ های خونی در واحد های فیلتر کننده ای که وظیفه تصفیه کردن خون را بر عهده دارند). با گذشت زمان، این رگ های خونی (مانند عروق سایر قسمت های بدن) ضخیم شده و واحد های فیلتر کننده می توانند اسکارهایی را ایجاد کنند. این تغییرات می تواند مانع از عملکرد صحیح کلیه ها شود (بیماری مزمن کلیه).
در نتیجه دفع مواد زائد و مایعات اضافی از بدن صورت نمی گیرد. وقتی کلیه ها عملکرد درستی ندارند، می توانند با ترشح برخی هورمون ها و یا احتباس آب و نمک در بدن، باعث افزایش بیشتر فشار خون شوند. فشار خون بالا، یکی از دلایل اصلی نارسایی کلیه است.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون کلیوی قرار دارند؟
مردان و زنان 67 ساله و بالاتر، بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون کلیوی هستند. اما همه افراد در هر سنی ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.
? میزان فشار خون باید به طور مرتب چک شود. پایین آوردن فشار خون بالا فوری از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا به گفته ی دکتر نجفی متخصص قلب و عروق این عارضه می تواند صدمات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.
علت فشار خون کلیوی چیست؟
این بیماری ناشی از انسداد کامل یا قسمتی از شریان هایی است که به کلیه ها خونرسانی می کنند. این شریان ها خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی را از قلب به کلیه ها می رسانند. اگر کلیه ها خون یا اکسیژن کافی دریافت نمی کنند، ممکن است به دلیل تنگ شدن شریان ها کلیوی باشد. به این وضعیت تنگی شریان کلیوی گفته می شود.
آترواسکلروز یا تصلب شرایین، شایع ترین علت تنگی شریان کلیوی است. در آترواسکلروز، پلاک هایی که از چربی، کلسترول، کلسیم و مواد دیگر تشکیل شده اند، در درون شریان ها تجمع پیدا می کنند و باعث سخت شدن و تنگ شدن رگ ها می شوند. تجمع پلاک ها می تواند باعث مسدود شدن جریان خون در یکی از شریان های قلب، مغز، لگن، پاها، دست ها و یا کلیه ها شود.
یکی دیگر از دلایل تنگی شریان کلیوی، دیسپلازی فیبروماسکولار (FMD) است. علت این بیماری به طور دقیق مشخص نیست. در FMD، تنگ شدن رگ های خونی ناشی از تجمع پلاک ها نیست، بلکه رگ ها به خودی خود تنگ می شوند. این بیماری در زنان شایع تر است و باید در افراد جوانی که به فشار خون بالا مبتلا می شوند نیز بررسی شود.
علائم یا نشانه های فشار خون کلیوی چیست؟
اگرچه فشار خون کلیوی معمولا هیچ علائمی ندارد و تشخیص آن دشوار است، اما بهتر است از علائم زیر اطلاع داشته باشید:
- فشار خون بالایی که با مصرف سه یا چند دارو (در حداکثر دوز آن ها) کنترل نمی شود، از جمله یک داروی دیورتیک (ادرارآور)
- ابتلا به فشار خون بالا در سنین پایین.
- فشار خون بالایی که به طور ناگهانی بدتر می شود یا کنترل آن دشوار است.
- عملکرد نامناسب کلیه ها که ممکن است به طور ناگهانی ایجاد شود.
- تنگ شدن سایر شریان های بدن (برای مثال شریان های پاها، مغز، چشم ها و قسمت های دیگر)
- تجمع ناگهانی مایع درون ریه ها (ادم ریوی)
فشار خون کلیوی چگونه تشخیص داده می شود؟
مراجعه منظم به پزشک برای بررسی فشار خون اهمیت زیادی دارد. پزشک ممکن است انجام آزمایش خون را نیز توصیه کند. پزشک می‌تواند با گرفتن شرح حال کامل و معاینه فیزیکی بیمار، ابتلا به بیماری های عروقی را بررسی کند. افرادی که سابقه بیماری های عروقی دیگری مانند حمله قلبی یا سکته مغزی دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فشار خون کلیوی هستند. انجام یک آزمایش یا قرار دادن گوشی پزشکی بر روی گردن یا شکم بیمار، ممکن است به تشخیص شریان های تنگ شده کمک کند.
زیرا جریان خون در شریان های تنگ شده گاهی اوقات باعث صدایی می شود که به آن “بروئی” می گویند. همچنین، پزشک ممکن است یکی از آزمایشات عکسبرداری زیر را برای بررسی تنگ شدن شریان های کلیوی درخواست بدهد:
- سونوگرافی داپلکس
- CTآنژیوگ رافی (CTA)
- آنژیوگرافی تشدید مغناطیسی (MRA)
- آنژیوگرافی با کاتتر
تشخیص یک شریان کلیوی تنگ شده به این معنی نیست که فشار خون بالا ناشی از بیماری فشار خون کلیوی است. بسیاری از افراد، شریان های کلیوی تنگ شده دارند اما به فشار خون بالا مبتلا نیستند. همچنین، برخی افراد ممکن است فشار خون بالا داشته باشند که ناشی از تنگ شدن عروق نیست. در این صورت پزشک برای تشخیص اینکه آیا این دو بیماری به هم مرتبط هستند یا خیر، باید از سرنخ های بالینی دیگر نیز استفاده کند.
چه داروهایی به درمان فشار خون کلیوی کمک می کنند؟
چنانچه پزشک به فشار خون کلیوی مشکوک شود، به احتمال زیاد بیمار از قبل داروهایی برای کنترل فشار خون خود مصرف می کند. داروهای مختلفی برای درمان فشار خون بالا وجود دارد. از آنجایی که تاثیر داروها بر روی افراد مختلف متفاوت است، پزشک با توجه به وضعیت بیمار بهترین دارو را تجویز می کند. به خاطر داشته باشید که:
- بسیاری از اوقات ممکن است به مصرف بیش از یک نوع دارو نیاز داشته باشید.
- گاهی اوقات ممکن است نوع دارو و دوز مصرفی آن نیاز به تغییر داشته باشد.
- تمام داروها را باید دقیقا طبق دستور پزشک مصرف کنید.
هدف از تجویز و مصرف دارو، کاهش فشار خون است. در فشار خون کلیوی، دو نوع دارو ممکن است برای کنترل فشار خون بیمار تاثیر بهتری داشته باشد:
- داروهای مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)
- داروهای مسدود کننده گیرنده آنژیوتانسین (ARBs)
این داروها به ندرت با هم تجویز می شوند. در موارد خاصی از فشار خون کلیوی که هر دو شریان تنگ می شوند، این داروها ممکن است باعث کاهش عملکرد کلیه ها شوند. پزشک معمولا یک تا دو هفته بعد از شروع یا تنظیم این داروها، برای بررسی عملکرد کلیه ها آزمایش خون را تجویز می کند. علاوه بر داروهای مهارکننده ACE یا داروهای ARB، ممکن است یک داروی دیورتیک (ادرارآور) نیز برای دفع مایعات اضافی از خون تجویز شود. این داروها باعث افزایش حجم ادرار می شوند.
درمان فشار خون کلیوی با آنژیوپلاستی یا استنت گذاری عروق
آنژیوپلاستی با استنت گذاری یک روش تهاجمی است که به بهبود خونرسانی به کلیه ها کمک می کند. در شرایط زیر، این روش یکی از گزینه های درمانی می باشد:
- تنگی شدید شریان کلیوی
- فشار خونی که با مصرف دارو کنترل نمی شود
- وقتی کلیه ها عملکرد خوبی ندارند و به سرعت در حال بدتر شدن هستند.
در آنژیوپلاستی، پزشک متخصص قلب یا جراح قلب و عروق، یک کاتتر (لوله ای باریک و بلند) را از طریق یک سوراخ کوچک، به درون یکی از شریان های دست یا کشاله ران وارد می‌کند. این کاتتر که در انتهای آن یک بالون کوچک وجود دارد، به محل انسداد یا تنگی شریان هدایت می شود. سپس بالون چندین بار باد شده و خالی می شود (آنژیوپلاستی) و باعث فشرده شدن پلاک ها به دیواره های شریان می شود و به این ترتیب، شریان تنگ یا مسدود شده، باز می شود.
بعد از انجام این عمل، بالون و کاتتر از بدن خارج می شود. معمولا علاوه بر آنژیوپلاستی، استنت گذاری نیز لازم است. در استنت گذاری، یک لوله کوچک تور مانند به نام استنت، توسط کاتتر به درون شریان وارد می شود. سپس استنت به محل انسداد شریان کلیوی هدایت می شود و در محل انسداد قرار می گیرد و به باز نگه داشتن شریان کمک می کند. استنت به طور دائمی در جای خود باقی می ماند.
آیا برای درمان فشار خون کلیوی جراحی لازم است؟
در صورتی که وضعیت بیمار با مصرف دارو و یا آ
نژیوپلاستی بهبود نیابد، یا تنگی شریان مجددا عود کند و یا به هر دلیلی قابل استنت گذاری نباشد، جراحی بای پس کلیه می تواند یک گزینه درمانی باشد. در این عمل، پزشک جراح با استفاده از یک ورید (سیاهرگ) یا لوله مصنوعی، کلیه ها را به آئورت متصل کرده و یک مسیر جایگزین یا بای پس ایجاد می کند تا جریان خون، شریان مسدود شده را دور بزند و به کلیه ها برسد. این عمل یک روش پیچیده و پرخطر است و به ندرت استفاده می شود.
