ساختار مو ، ریزش مو و کاشت مو

مو ساختاری کشیده دارد و متشکل از پروتئین های کراتین است. این پروتئین ها سازنده های اصلی ناخن نیز هستند و در مقابل فشارهای مکانیکی بسیار مقاومند. مانند همه ی پروتئین های موجود در بدن، آن ها از زنجیره های بلند آمینو اسیدی ساخته شده اند. ضخامت موی هر فرد، متفاوت است. اما معمولاً بین 0.5 تا 1 میلیمتر تغییر می کند. پوست برونی حفره های کوچکی دارد که آن ها را فولیکول می نامیم. فولیکول ها حاوی ریشه های مو هستند.

ساختار مو به چه شکل است ؟

فولیکول مو

فولیکول ساختاری است که مو از آن می روید و حدود 5 تا 10 میلی متر زیر پوست، در بافت چربی، قرار دارد. بخش زیرین فولیکول، پیاز مو نام دارد. این بخش از سلول هایی تشکیل شده است که با رشد و تقسیم شان الیاف های (فیبر) کشیده ی مو را می سازند. در کنار آن ها، سلول های رنگ دانه قرار دارند که به مو رنگ می بخشند.

سلول های موجود در پیاز مو حاوی گیرنده های هورمون مردانه می باشند. در پایه ی هر پیاز، یک برآمدگی وجود دارد که حاوی رگ های خونی تغذیه کننده ی موی درحال رشد است. غدد چربی که روغن هایی طبیعی را به منظور چرب سازی مو و پوست تولید می کنند از دیگر ساختارهای واقع شده در فولیکول مو است.

ساقه ی مو

بخشی از مو که بالای سطح پوست قرار دارد، ساقه ی مو نامیده  می شود. این بخش شامل سلول های مرده ی کراتینه شده ، اتصال دهنده ها و کمی آب می شود. مو از سه لایه تشکیل شده است. لایه ی داخلی که تنها در موهای ضخیم وجود دارد. لایه ی میانی که از الیاف کراتین ساخته شده است و به مو رنگ و استحکام می بخشند. لایه ی خارجی که بشره نام دارد و از لایه ی میانی محافظت می کند.

چرخه ی رشد مو

چرخه ی زندگی هر مو، شامل یک فاز رشد نسبتاً طولانی می شود که پس از آن یک فاز استراحت کوتاه مدت وجود دارد. در این فاز مو هنوز به فولیکول متصل است، گرچه رشدش متوقف شده است. در پایان چرخه، مو می ریزد و موی جدید رشد می کند.

مدت به طول انجامیدن هر فاز به صورت ژنتیکی – برای هر مو – برنامه ریزی شده است. با بالا رفتن سن، فاز استراحت به تدریج طولانی تر شده درحالی که فاز رشد کوتاه تر می شود.

چرخه ی زندگی مو از سه فاز تشکیل شده است:

فاز رشد (فاز آناژن)

مو در طی این فاز رشد می کند و معمولاً برای 3 تا 5 سال دوام می آورد.

فاز انتقالی (فاز کاتاژن):

در این فاز مو برای فاز استراحت آماده می شود و ساختار فولیکول شروع به متلاشی شدن می کند. این فاز تا دو هفته به طول می انجامد.

فاز استراحت (تلوژن):

این فاز 3 تا 4 ماه به طول می انجامد و در پایان آن، مو می ریزد و موی جدید شروع به رشد می کند.

انواع ریزش مو

ریزش موی روزانه ی فیزیولوژیکی (آلوپسی)

در پایان هر چرخه ی زندگی، مو می ریزد. به همین دلیل ریزش چند تار مو در روز کاملاً طبیعی است. در فاز استراحت، مو در فولیکول سست شده و پیاز مو به سمت سطح پوست حرکت می کند. در نهایت، مو را بسیار به سطح نزدیک می کند و وارد شدن یک نیروی کم مانند شستن یا شانه کردن، آن را بیرون می کشد. ما روزانه حدود 200 مو به این صورت از دست می دهیم.

آلوپسی فیزیولوژیکی

این نوع از ریزش مو معمولاً موقتی است. این گونه از ریزش را در زمان بارداری و در نوزادان که در چند روز اول تولد موهایشان را از دست می دهند، مشاهده می کنیم. این گروه از ریزش مو شامل از دست دادن موها و تغییر شکل دادن موهای ناحیه ی جلوی سر در زمان بلوغ می شود. گرچه، در این مورد نتایج دائمی اند.

آلوپسی آندروژنیک

آلوپسی آندروژنیک رایج ترین نوع ریزش مو در مردان و زنان است. ما آن را طاسی مردانه یا طاسی آندروژنیک نیز می نامیم. طاسی آندروژنیک در انسان های اولیه نیز وجود دارد و بنابراین در کل زمان تکامل بشری وجود داشته است.

قرن هاست دانشمندان متوجه شده اند که طاسی مردانه پس از بلوغ ایجاد می شود و با اخته کردن پیش از بلوغ از آن جلوگیری می شود اما پس از آن قابل متوقف شدن نیست. دلیلش این است که فولیکول های مو پس قرار گرفتن در معرض هورمون های آندروژن، به آن ها حساس می شوند.

برای مدت زیادی باور همگانی این بود که طاسی مردانه یک بیماری ارثی بوده و با بلوغ جنسی مرتبط است. به هر حال، این باور در تضاد با مشاهدات صورت گرفته در قرن های گذشته است که طبق آن ها هر کس ممکن است پس از ورود به دوره ی بلوغ، موهایش را از دست بدهد. امروزه می دانیم اثرگذاری هورمون های مردانه بر افرادی با ژنتیک حساس، زیربنا ی پاتوفیزیولوژیکیِ آلوپسی آندروژنیک است. الگوی طاسی مردانه رایج ترین علت ریزش مو در زنان نیز می باشد.

آلوپسی سکه ای

آلوپسی سکه ای بیشتر در میان جوانان و در هر دو جنسیت رواج دارد. این یک بیماریست که خودبخود خنثی شده و نیاز به درمان ویژه ندارد. دلایل دقیق رخ دادن آن نامشخص است اما تصور می شود مربوط به یک فرایند خود ایمنی باشد که بر فولیکول ها اثر می گذارد. طاسی سکه ای خود را به صورت سطوح مدور بی مو با قطری حدود 3 سانتی متر نشان می دهد.

ریزش موی خود کرده

بیماران می توانند خود به صورت آگاهانه یا ناخوآگاه باعث ریز مو شوند. در زیر به برخی از انواع آن اشاره می کنیم :

بیماری تریکوتیلومانیا

این نوع ریزش مو معمولاً در کودکی و بیشتر در دختران رخ می دهد. علت آن بیماری وسواسی شانه کشیدن یا کندن مکرر مو است که می تواند منجر به ریزش موی دائمی نیز شود.

آلوپسی کششی

این نوع ریزش مو، نتیجه ی فشار مکانیکی وارد شده توسط انواع خاصی از محصولات و ابزار آرایش مو است.

ریزش آناژنی

ریزش آناژنی، ریزش ناگهانی مو در نتیجه ی پرتوگیری یا در معرض انواع خاصی از مواد شیمیایی قرار گرفتن است. این نوع ریزش مو معمولاً در بیماران مبتلا به سرطان که تحت پرتودرمانی یا شیمی درمانی قرار گرفته اند، مشاهده می شود.

ریزش تلوژنی

ریزش تلوژنی به علت وجود اضطراب ایجاد می شود. عوامل ایجاد اضطراب می توانند شامل زایمان، سقط جنین، تغییر دادن قرص های جلوگیری از بارداری، عدم تعادل هورمونی، فشار روحی، عمل های جراحی، گرسنگی و موارد دیگر باشند.

این عوامل باعث می شوند تعداد موهای زیادی به یکباره وارد فاز تلوژن شوند که منجر به ریزش همزمان آن ها می شود. معمولاً موی جدید به جای آن ها رشد می کند. فاصله ی زمانی موجود میان اضطراب وارده و ریزش مو با فاز تلوژن همخوانی دارد که به مدت 1 تا 6 ماه طول می کشد.

آلوپسی حاصل از جای زخم

ریزش مو می تواند در نواحی متحمل آسیب های فیزیکی یا شیمیایی نیز رخ دهد. التهاب حاصل از این آسیب ها می تواند به گونه ای باعث از بین رفتن فولیکول ها شود که دیگر بازسازی نشوند. این شرایط می تواند در اثر برخی بیماری های پوستی، مانند: سرطان پوست، زخم آکله ، تصلب پوست و التهاب¬های شدید باکتریایی یا قارچی نیز ایجاد شود.

عوامل ریزش مو

عوامل ژنتیکی

اثرگذاری هورمون های مردانه یا آندروژن ها بر فولیکول هایی که از نظر ژنتیکی حساسند، باعث ایجاد طاسی آندروژنیک می شود. شرایط به خصوصی باید مهیا باشند تا این نوع از طاسی رخ دهد. ریزش مو در آلوپسی آندروژنیک تنها در افرادی با کدهای ژنتیکی خاص رخ می دهد.

این شرایط به صورت یک ژن مستقل یا در میان گروهی از ژن ها، منتقل می شود و می تواند از پدر یا مادر به ارث برده شود. این ژن به صورت غالب بروز داده می شود و می تواند هم در زنان و هم در مردان ظاهر شود؛ به این معنا که طاسی آندروژنیک می تواند هم به فرزند پسر و هم به فرزند دختر انتقال داده شود.

همه ی افراد حامل ژن طاسی هستند، اما آن را بروز نمی دهند. این ژن باید در ابتدا بروز داده شود تا طاسی آندروژنیک رخ دهد. بروز ژن به عوامل مختلفی مانند: هورمون ها، سن، اضطراب و موارد دیگر وابسته است. اگر فردی طاسی آندروژنیک نداشته باشد، یا ژن مذکور را ندارد و یا این ژن بروز پیدا نکرده است.

هنوز یک ژن یا گروه ژنی مشخص که مسبب طاسی آندروژنیک باشد، شناسایی نشده است. دانشمندان بر این باورند که این ژن، بخشی از ترکیب هورمون های مردانه، آنزیم ها (آنزیم کاهنده آلفا-5) و گیرنده های هورمونی در فولیکول ها است. موارد مذکور سه عامل اصلی دخیل در الگوی طاسی مردانه می باشند. آنزیم کاهنده آلفا-5، آنزیمی است که هورمون مردانه ی تستسترون را به یکی از قوی ترین انواعش، یعنی دی هیدروتستوسترون تبدیل می کند. این هورمون به گیرنده های آندروژن در فولیکول ها متصل می شود.

با پیشرفت مداوم علم ژنتیک، دانشمندان احتمالاً به زودی ژن عامل الگوی طاسی مردانه را شناسایی خواهند کرد و متعاقباً روش های درمان ژنتیکی یا پیشگیری را فراهم می کنند.

هورمون ها

هورمون هایی که در سازوکار ریزش موی آندروژنیک دخیل هستند، هورمون های مردانه یا آندروژن می باشند. آن ها از طریق تعدادی از سازوکارهای زیستی کار خود را انجام می دهند. مبنای کار آن ها هم کنش با گیرنده های روی سلول یا داخل آن است. هورمون های مختلف آندروژن به شیوه های مختلفی بر یک نوع سلول تاثیر می گذارند. سرعت رشد بیشتر موهای بدن، تحت تاثیر آندروژن ها افزایش می یابد در حالی که مو های نازک سر ریزش پیدا می کنند.

رخ دادن الگوی طاسی مردانه متاثر از تستوسترون موجود در دی هیدروتستوسترون است. تستوسترون یک ترکیب نسبتاً غیرفعال است و به کمک آنزیم کاهنده ی آلفا-5 به دی هیدروتستوسترون مبدل می شود. درنتیجه، این آنزیم برای ایجاد طاسی آندروژنیک بسیار مهم است. ما می توانیم آن را در اطراف فولیکول ها بیابیم. دی هیدروتستوسترون توانایی اتصال به گیرنده های آندروژن در فولیکول مو را دارد، در صورتی که توانایی تستستون به طول قابل توجهی کمتر است.

هم کنش هورمون ها با فولیکول ها سبب ایجاد تغییراتی می شود که خود را به صورت کاهش مدت زمان فاز رشد (آناژن) ظاهر می سازند. مدت زمان فاز کاتاژن و تلوژن ثابت می ماند، اما سهم آن ها از 10% به 20% افزایش می یابد؛ به این معنا که موهای بیشتری به طور همزمان در فاز استراحت قرار دارند. به علاوه ، اندازه ی فولیکول تحت تاثیر واقع شده نیز تغییر می کند؛ بنابراین موی جدید نازک تر، کوتاه تر و شکننده تر است.

اینکه چرا علی رغم وجود تمامی هورمون های آندروژنیک و گیرنده ها، بعضی افراد دچار طاسی آندروژنیک می شوند و بعضی افراد خیر، هنوز کاملاً مشخص نیست. اما چند توجیه محتمل وجود دارد:

• تعداد گیرنده های آندروژن در فولیکول های مجزا، در افراد مستعد طاسی بزرگتر است. به همین علت مقدار یکسان هورمون های آندروژن اثر بیشتری بر آن ها می گذارد.
• حساسیت گیرنده ها در افراد مبتلا به ریزش مو بیشتر است و نتیجتاً با وجود یکسان بودن تعداد گیرنده ها، اثرگذاری آندروژن ها بیشتر می شود.
• فعالیت آنزیم کاهنده آلفا-5 در نواحی طاس بیشتر است که باعث وجود تراکم بیشتر دی هیدروتستوسترون نسبت به تستوسترون در آن ناحیه می شود.

افزایش سن

حضور ژن ها و هورمون ها برای ایجاد طاسی آندروژنیک کافی نمی باشد. این فرآیند نیازمند مواجهه با اثرات هورمونی در طی مدت زمانی معین است. زمان لازم برای ایجاد طاسی در اثر مواجهه با این هورمون ها در هر شخص متفاوت است و به بروز ژن و میزان هورمون های آندروژن در خون وابسته است.

حتی در افرادی که زمینه ی ریزش موی آندروژنیک ندارند، طول و ضخامت مو با افزایش سن، کاهش می یابد که منجر به کاهش تعداد مو نیز می شود.

اضطراب و استرس

چندین نوع ریزش مو وجود دارد. برخی از آن ها گسترده اند و به کمک های پزشکی نیاز دارند، برخی نیز محدود و موقتی هستند. رایج ترین آن ها ریزش تلوژن است که از اضطراب نشأت می گیرد. در این نوع ریزش، رشد مو متوقف شده و به مدت چند ماه در فاز استراحت باقی می ماند و سپس می ریزد. سپس با گذشت 6 تا 9 ماه دوباره شروع به رشد می کند.

آلوپسی سکه ای ناشی از حمله ی خود ایمنی گلوبول های سفید به فولیکول های مو است که منجر به ریزش مو می شود. این بیماری معمولاً چند سانتی متر از سطح پوست را تحت تاثیر قرار می دهد و تنها در موارد نادر است که تمام مو می ریزد. این نوع بیماری نیاز به مداخله ی دارویی دارد.

اضطراب معمولاً علت اصلی ریزش مو است، اما به تازگی عمق واقعی اثر آن بر افراد کشف شده است. شیوه ی زندگی امروزی که با اضطراب های مداوم پیوند خورده است می تواند علت اصلی ریزش مو باشد. به همین دلیل بهتر است در صورت رخ دادن ریزش مو، شیوه ی زندگی تان را بررسی کنید و راه هایی برای کاهش استرس بیابید.

درمان ریزش مو با کاشت مو

این روش جراحی، حداقل میزان تهاجمی بودن را داراست و در مقایسه با دیگر روش های قدیمی، مدت زمان بهبود و احتمال بروز عوارض کم تری دارد. این روش در حال تبدیل شدن به روش استاندارد درمان ریزش مو است. گرچه، به علت پیچیده بودن تکنیک های مورد استفاده، رایج شدنش نسبتاً زمان بر بوده است.

کاشت مو چیست؟

کاشت مو یک روش نوین برای درمان طاسی است. برعکس برخی از روش های قدیمی، فولیکول ها به صورت مجزا کاشته می شوند و هرکدام شامل 1 تا 4 مو هستند. در روش های قدیمی تر، دسته ی بزرگ تری از مو کاشته می شد که غیرطبیعی بود ظاهر مو را درپی داشت.

در روش کاشت موی FIT ، نتایج حاصل شده کاملاً طبیعی هستند. زیرا ظاهر موی کاشته شده عیناً مشابه موی طبیعی است. عمل جراحی کاشت مو از دو مرحله تشکیل شده است.

مرحله ی اول، FUE نام دارد که شامل استفاده از یک دستگاه مخصوص به منظور بیرون آوردن فولیکول های مجزا از ناحیه ی اهداکننده می شود. این دستگاه دارای یک سوزن چرخان مخصوص، با قطری بین 0.8 تا 1 میلیمتر است که فولیکول را با آن از ناحیه ی اهداکننده جدا می کنیم. به این صورت در محل اهداکننده تنها یک سوراخ کوچک ( یک جراحت دوار) باقی می ماند که طی چند روز، بدون اینکه جای زخمی باقی بگذارد، بهبود پیدا می کند. ما عمل جراحی را تحت بی حسی موضعی انجام می دهیم بنابراین هیچ دردی احساس نمی شود. بدین صورت از ایجاد خط زخم در پشت سر، جلوگیری به عمل می آید. این روش انتخاب سالم ترین و قویترین فولیکول ها را برای ما میسر می سازد.

در مرحله ی دوم، ما گرافت ها را در ناحیه ی گیرنده میکاریم. برای انجام این کار، ما از قلم های بسیار کوچک مخصوص استفاده می کنیم که کاشت دقیق گرافت ها را ممکن می سازند. هنگام انتخاب الگو، تراکم و جهت موهای کاشته شده، ما خطوط طبیعی موهای سر را دنبال می کنیم. به این ترتیب ظاهری طبیعی، بدون وجود توده های غیرطبیعی مو، حاصل می شود.

کاندیدهای مناسب کاشت مو

هدف کاشت مو، بهبود ظاهر شما و افزایش اعتماد به نفستان است. پس صحبت کردن با جراح درباره ی خواسته ها و مطلوبات دقیق تان ضروریست.

کاندید باید در اطراف و پشت سرش مو داشته باشد تا بتوانیم عمل کاشت مو را تدارک دهیم. فولیکول ها از این ناحیه استخراج شده و سپس به نواحی که کمبود مو وجود دارد، منتقل می شوند. آنچه بر نتایج اثر می گذارد شامل : بافت مو، جهت رویش و مجعد بودن آن است. همچنین محدودیت هایی برای کاشت مو وجود دارند و ما انجام این جراحی را به افرادی که موی بسیار کمی دارند، توصیه نمی کنیم.

پیش از انجام عمل ما باید علت ریزش مو، روند آن و تاثیر ژنتیک را بررسی کنیم.

پیش از عمل جراحی کاشت مو

به منظور انجام عمل FIT، موهای سر باید تا رسیدن به طول 3-4 میلیمتری تراشیده شوند. این کار می تواند به طور دقیق در پیرایشگاه انجام شود. شما یک دستورالعمل مربوط به آزمایشات بالقوه و محدودیت ها دریافت می کنید و باید داروهای مخصوصی را پیش از انجام عمل مصرف کنید.

ما جراحی را تحت بی حسی موضعی انجام می دهیم؛ بنابراین نیازی به ناشتا بودن – پیش از انجام عمل – نیست. صبح روز عمل موهایتان را با شامپوی معمولی شسته و با یک حوله ی تمیز و سشوار خشک کنید و لباس های روشن – ترجیحاً دکمه دار تا لباس را از یقه بیرون نیاورید – بپوشید.

عمل جراحی کاشت مو

ما کاشت مو را تحت بی حسی موضعی انجام می دهیم. ما با استفاده از یک سوزن ظریف، بی حس کننده ی موضعی را به پوست سر تزریق می کنیم که تقریباً در همان لحظه اثر می کند. شما در طول انجام عمل بیدار هستید و می توانید با جراح خود صحبت کنید یا با استفاده از عینک های مخصوص فیلم تماشا کنید.

اگر بخواهید می توانیم مقداری داروی خواب آور به شما بدهیم تا در طول عمل بخوابید. استخراج فولیکول ها از یک سطح بزرگ در پشت سرتان و بالای گوش ها به صورت یکنواخت انجام می شود؛ بنابراین ظاهر موهای موجود تغییری نخواهد کرد.

پس از استخراج، ما ناحیه ی دریافت کننده، یعنی محلی که فولیکول های مجزا در آن قرار داده می شوند را بی حس می کنیم. عمل کاشت چندین ساعت طول می کشد و در صورت زیاد بودن تعداد کاشت ها، ممکن است یک روز کامل زمان ببرد.

پس از انجام عمل، نقاط اهدا و دریافت کمی خون ریزی می کنند و از دلمه های کوچک پوشیده می شوند. ما با استفاده از یک گاز مخصوص که به سطح نمی چسبد مانع آسیب رسیدن به این نواحی می شویم و سپس سرتان را نوارپیچی (پانسمان) می کنیم.

پس از عمل کاشت مو

درد پس از عمل بسیار کم است. به حدی که مصرف پاراستامول (نوعی استامینوفن ) برای تسکین آن کافی است. ورم نیز بسیار کم است و پس از چند روز از بین می رود اما در موارد نادر ممکن است تا سه هفته باقی بماند.

نوار زخم بندی را می توان پس از دو روز عوض کرد. هنگام برداشتن آن باید بسیار با احتیاط عمل کرد تا نوار زخم بندی موهای کاشته شده را بیرون نکشد. شستن موهایتان با جریان ملایم آب می تواند سودمند باشد. شما می تواند از مقدار کمی شامپو استفاده کنید.

بیمار دستورالعمل های کتبی در رابطه با مراقب های پس از کاشت مو دریافت می کند. موی کاشته شده پس از گذشت چند روز، ریزش پیدا می کند که کاملاً طبیعی است. موی جدید طی چند ماه شروع به رشد خواهد کرد. نتیجه ی نهایی پس از 12 ماه بررسی می شود.