جراحی ماستکتومی | مزایا، عوارض و مراقبت ها

جراحی ماستکتومی چیست ؟

یکی از روش‌های پیشگیرانه یا درمانی برای مقابله با سرطان پستان، ماستکتومی است. در برخی موارد که گستردگی تومور بدخیم کم است، جراح می‌تواند برای حفظ بافت سینه برداشت توده سرطانی را در اولویت قرار دهد. انتخاب بین برداشت توده سینه (حفظ سینه) یا برداشت کل سینه بسیار دشوار است. زیرا این انتخاب سلامتی و جان بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حفظ سینه در بیماران مبتلا به تومور بدخیم پستان عملی محافظه کارانه است. هیچ پزشکی تنها برای حفظ زیبایی ظاهری فرد اجرای این روش را در بانوان توصیه نمی‌کند.

در تکنیک‌های جدید پس از عمل ماستکتومی از روش‌های مختلفی برای حفظ ظاهر سینه استفاده می‌شود. فرایندی که بعد از ماستکتومی به بازیابی یا احیای سینه پرداخته می‌شود عمل بازسازی سینه است. می‌توان این عمل را همزمان با جراحی تخلیه سینه یا در مراحل بعدی درمان انجام داد. میزان موفقیت جراحی سرطان سینه در حفظ زندگی بانوان تأثیر به‌سزایی دارد. در حدود ۸۰ درصد از بانوانی که تخلیه سینه به موقع انجام شده بیمار مبتلا به سرطان می‌تواند بیش از ۱۰ سال بعد از عمل به زندگی ادامه دهد.

دلایل جراحی تخلیه سینه

همان‌طور که گفتیم جراحی تخلیه سینه در بیماران مبتلا به تومور بدخیم سینه انجام می‌شود. اما جراح زمانی تصمیم به انجام این عمل می‌گیرد که بیمار در یکی از شرایط زیر قرار داشته باشد:

زمانی که وخامت بیماری به اندازه‌ای زیاد است که بیمار نمی‌تواند از طریق روش محافظه‌کارانه یا جراحی لامپکتومی و از طریق حفظ بافت سینه درمان شود. در افرادی که گستردگی سرطان سینه بسیار زیاد است یا اینکه مرکز پستان درگیر سرطان شده و در افرادی که هر دو سینه به تومور مبتلا هستند هیچ جایگزینی برای ماستکتومی وجود نخواهد داشت.

در افرادی که به هر دلیلی رادیوتراپی یا پرتودرمانی با شکست مواجه شده تنها انتخاب تخلیه سینه است. باید بدانید در افرادی که علاوه بر سرطان به بیماری‌های دیگری مانند لوپوس یا بیماری بافت همبند مانند اسکلرودرمی مبتلا هستند امکان استفاده از رادیوتراپی وجود ندارد. جراح برای جلوگیری از گسترش تومور بدخیم به سایر قسمت‌های بدن تخلیه پستان را در اولویت قرار می‌دهد.

در مواردی که بیمار سابقه خانوادگی ابتلا به تومور بدخیم پستان داشته و احتمال ابتلای او بسیار زیاد باشد جراح برای پیشگیری از بروز سرطان در پستان این فرد ماستکتومی را توصیه می‌کند. در این مرحله افرادی که ژن‌های سرطانی آن‌ها از نوع BRCA1 و BRCA2 باشند برای تخلیه سینه در اولویت قرار می‌گیرند. علاوه بر این در افراد مبتلا به سرطان سینه التهابی یا بیماری پاژه نیز تنها راه درمان، تخلیه هر دو پستان است.

روش‌های تخلیه پستان یا ماستکتومی

با توجه به اینکه محل و گستردگی تومور در افراد مبتلا به سرطان سینه با یکدیگر متفاوت است نمی‌توان از روش‌های یکسانی برای ماستکتومی در بیماران مختلف استفاده کرد. همین امر ضرورت ایجاد روش‌های مختلف جراحی را به وجود آورده است. انواع ماستکتومی عبارتند از:

جراحی کامل یا ساده

در ماستکتومی توتال یا کامل، پستان بیمار کاملا برداشته خواهد شد. تمام قسمت‌های نوک سینه، هاله اطراف آن، بیشتر پوست سینه و فاسیای اطراف عضله پستانی بزرگ طی این عمل تخلیه می‌شود. در برخی بیماران با توجه به نتایج بیوپسی و تشخیص جراح ممکن است برداشت برخی غدد لنفاوی نیز در اولویت قرار بگیرد. اغلب زنانی که برای حفظ سلامتی خود ناچار به انجام جراحی توتال می‌شوند یک روز بعد از عمل اجازه ترخیص از بیماران را دریافت می‌کنند.

ماستکتومی رادیکال اصلاح شده

اجرای این روش شباهت زیادی به جراحی توتال دارد. تفاوت اصلی این روش با جراحی توتال این است که علاوه بر برداشت پوست، عضله و بافت سینه، برداشت قسمتی از ماهیچه‌های زیر بغل و غدد لنفاوی این ناحیه در حین عمل الزامی است.

جراحی رادیکال

با توجه به اینکه شاهد گستردگی توده سرطانی در اغلب بانوان هستیم به‌ندرت از این روش برای درمان سرطان سینه در بانوان استفاده می‌شود. این جراحی شامل برداشتن عضله سینه‌ای بزرگ، غدد لنفاوی و کل بافت سینه بود. تا زمانی که پیشرفت‌های علم پزشکی جایگزین مناسب برای درمان سرطان سینه پیدا نکرده بود جراحی رادیکال تنها راه درمان محسوب می‌شد. اما به دلیل عوارض کمتر و نتایج بهتر در روش‌های جدید (جراحی رادیکال اصلاح شده) انجام این عمل به‌مرور کمتر شد.

جراحی ماستکتومی محافظ پوست سینه

در این روش برای درمان سرطان بخش کمی از سینه یا نوک آن برداشته شده و بقیه بافت بدن باقی می‌ماند. این درمان برای برداشت توده سرطانی از قفسه سینه بهترین گزینه است. در اغلب مواردی که جراح تصمیم می‌گیرد سایر روش‌ها درمانی را بلافاصله بعد از تخلیه سینه انجام دهد اجرای این روش بهترین گزینه محسوب می‌شود.

به دلیل اینکه در این جراحی جای زخم بسیار کوچکتری باقی می‌ماند و سینه‌ها طبیعی به نظر می‌رسند؛ اغلب بانوان مبتلا به تومور‌های بدخیم سینه انجام این عمل را انتخاب می‌کنند. اما فراموش نکنید جراحی محافظ پوست در بیمارانی که توده سرطانی آنها نزدیک به پوست قرار داشته یا بسیار بزرگ است غیرممکن خواهد بود.

جراحی پارشیال یا ناقص

سؤالی که اغلب مراجعه‌کنندگان با شنیدن نام جراحی ناقص می‌پرسند این است که جراحی پارشیال چه تفاوتی با سایر روش‌های ماستکتومی دارد؟ در پاسخ به این سوال باید بدانید جراحی پارشیال در حقیقت همان روش لامپکتومی است. در بیمارانی که بافت یا توده سرطانی آنها کمتر از ۴ سانتی‌متر و به‌صورت مجزا باشد امکان استخراج آن بافت سینه وجود دارد. تنها در این موارد جراح استفاده از روش پارشیال را برای درمان توصیه می‌کند.

جراحی نگهدارنده نوک سینه

در این بیماران تمام بافت سینه برداشته شده اما قسمت نوک سینه و آرئول حفظ می‌شود. انجام جراحی‌های ترمیمی پس از عمل در این بیماران الزامی خواهد بود. در این روش جراح بافت سینه که مستقیما در زیر آرئول و نوک سینه قرار دارد را برداشته و برای بررسی‌های بیشتر به هیستوپاتولوژی فرستاده می‌شود. در صورتی که نتایج نشان‌ دهند توده سرطانی در سایر بخش‌های توسعه نیافته است، انجام این عمل امکان‌پذیر خواهد بود. در غیر این صورت جراح روش برداشت کامل را در اولویت قرار می‌دهد.

چه زمانی انجام جراحی ماستکتومی ضروری است؟

• زمانی که بیش از دو تومور در سینه بیمار وجود داشته باشد، تنها راه برای حفظ سینه و سلامتی بیمار انجام جراحی ماستکتومی است.
• در مواردی که در ماموگرافی بیمار میکروکلسیفیکیشن وجود داشته باشد تخلیه سینه در درمان بیماری او موثر است.
• افرادی که سابقه رادیوتراپی سینه دارند و افراد مبتلا به بیماری‌های مختلف مانند سندروم هوچکین نیز برای حفظ پستان خود ناچار به انجام حراحی ماستکتومی خواهند بود.
• در بیمارانی که با عود مجدد سرطان سینه درگیر هستند.
• اگر زن بارداری به سرطان سینه مبتلا شود به دلیل عوارض بسیار زیاد رادیوتراپی برای جنین انجام جراحی تخلیه سینه در اولویت قرار می‌گیرد.
• افرادی که سینه‌های نسبتا کوچکی داشته اما توده سرطانی آنها بزرگ است چاره‌ای به جز تخلیه سینه ندارند.

مراحل انجام جراحی ماستکتومی

جراحی ماستکتومی برای تخلیه سینه با استفاده از بیهوشی کامل انجام می‌شود. بیمار در تمام طول عمل بیهوش بوده و هیچ دردی احساس نمی‌کند. ابتدا باید برشی هلالی شکل در زیر پستان ایجاد شود. محل و نوع برش در بیماران مختلف با توجه به نوع عمل با یکدیگر متفاوت است. فراموش نکنید قسمت‌های تخلیه شده در بیماران مختلف نیز با یکدیگر تفاوت دارد. اما پس از ایجاد برش جراح مقدار کافی از بافت سینه (محل وجود توده سرطانی) را تخلیه می‌کند. در اغلب موارد برای بررسی‌های بیشتر توده استخراج شده به هیستوپاتولوژی ارسال می‌شود.

در صورتی که بیمار تقاضای جراحی ترمیمی داشته باشد و پزشک اجرای این روش را امکان‌پذیر بداند، پس از تخلیه کامل بافت سرطانی با کمک یک جراح ترمیمی بازسازی سینه‌ها انجام خواهد شد. انتخاب روش ترمیم سینه نیز در بیماران با یکدیگر متفاوت است. پس از انجام تمام مراحل، جراح برای تخلیه مایعات درون سینه لوله‌های تخلیه را در آن‌ها قرار می‌دهد. در انتها با استفاده از بخیه یا چسب‌های مخصوص محل برش پوشانده می‌شود.

عوارض ماستکتومی

ماستکتومی یک روش درمانی برای کمک به بهبود یا جلوگیری از انتشار توده سرطانی به سایر قسمت‌های بدن بیماران است. این روش معمولا با نتایج رضایت‌بخشی همراه است. اما مانند هر عمل دیگر بروز عوارض خفیف تا شدید بعد از آن اجتناب‌ناپذیر است. اگر در انتخاب جراح دقت کنید، عمل با وسواس بیشتری انجام می‌شود و احتمال بروز این مشکلات به حداقل خواهد رسید.

باید اشاره کنیم نوع عمل و پیچیدگی‌های آن در بروز عوارض احتمالی تأثیر مستقیم دارد. در حالت کلی می‌توان عوارض جراحی تخلیه سینه را در یکی از گروه‌های زیر دسته‌بندی کرد:

• درد و تورم در محل عمل،
• حساسیت و واکنش آلرژیک به دارو‌های بیهوشی،
• هماتوم،
• تجمع مایعات شفاف در محل عمل،
• بی‌حسی در قفسه سینه یا اندام‌های فوقانی،
• در در ناحیه بازو و کتف،
• تورم اندام در حین برداشت غدد لنفاوی،
• درد‌های عصبی شامل سوزش قفسه سینه، زیر بغل یا بازو. در صورتی که این درد‌ها چند روز بعد از عمل برطرف نشود، سندروم ماستکتومی نامیده شده و باید برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید.
• عفونت زخم و محل عمل، این عارضه غالبا در افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت مشاهده می‌شود. اگر پزشک برای شما آنتی بیوتیک تجویز کرد، حتماً دارو‌ها را به موقع مصرف کنید.

در برخی موارد ممکن است در محل عمل جای زخم یا بافت کلوئیدی تشکیل شود. این حالت ارتباط زیادی به ساختار پوست و قدرت سیستم ایمنی بدن فرد در التیام زخم‌ها دارد. البته اگر جراح تجربه کافی داشته باشد و از تکنیک مناسب استفاده کند، احتمال بروز این مشکل به صفر می‌رسد.

ریسک لنف ادم بعد از ماستکتومی

یکی از عوارض بسیار شدید که پزشکان حساسیت بیشتری در مورد آن به خرج می‌دهند لنف ادم یا ورم دست بعد از جراحی ماستکتومی است. این عارضه معمولاً در قسمتی که عمل انجام شده اتفاق می‌افتد. مهم‌ترین عامل در بروز این عارضه تعداد غدد لنفاوی برداشته شده در حین عمل است. در مواردی که جراح برای درمان بیماری فرد ناچار به برداشت حجم زیادی از غدد لنفاوی می‌شود مراقبت بیشتر الزامی است. جراحان توصیه می‌کنند که بعد از عمل زیر بغل را لمس کرده و در صورت مشاهده توده سفت و محکم حتما با پزشک خود تماس بگیرید.

عامل مهم دیگر در افزایش احتمال ورم دست بعد از جراحی ماستکتومی میزان مهارت و تجربه جراح است. اگر جراح در حین عمل آرامش داشته باشد و با دقت بافت‌ها را استخراج کند، احتمال بروز این عارضه کاهش می‌یابد.

برای پیشگیری از لنف ادم رعایت نکات زیر مهم است:

• روی دستی که عمل سینه در آن انجام شده نخوابید.
• از دست خود مراقبت کرده تا هیچ عارضه‌ای مانند زخم در آن ایجاد نشود.
• از ناخن‌ها مراقبت کرده و دقت کنید در حین نظافت یا کوتاه کردن ناخن‌ها آسیبی به آن‌ها وارد نشود.
• هیچ جسم یا وزنه سنگین با دستی که عمل شده بلند نکنید.

آمادگی‌های قبل از جراحی تخلیه سینه

پس از اینکه بهترین جراح را انتخاب کردید، در جلسه مشاوره شرکت کنید. در این جلسه جراح روش‌های مختلف عمل، عوارض احتمالی و مراقبت‌های بعد از آن را برای شما توضیح خواهد داد. اگر تمایل دارید جراحی ترمیمی انجام شود، باید در این مورد صحبت کنید تا جراح این مسئله را بررسی کند. ممکن است بین دارو‌هایی که مصرف می‌کنید و دارو‌های استفاده شده حین عمل تداخل ایجاد شود. پس حتما لیست کاملی از دارو‌ها و مکمل‌های خود را در اختیار پزشک قرار دهید.

• در صورت مصرف دارو‌های مرتبط با مشکلات معده، اختلالات عصبی و اختلال دستگاه گوارش حتما این مورد را به پزشک اطلاع دهید.
• ابتلا به بیماری‌هایی که بروز مشکلات تنفسی را تشدید می‌کند، سبب به تعویق افتادن جراحی می‌شود. بهتر است برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌هایی مانند آنفولانزا یا سرماخوردگی از خود مراقبت کنید. زیرا ابتلا به این بیماری‌ها احتمال بروز عفونت‌های تنفسی و ریوی بعد از عمل را افزایش می‌دهد.
• بهتر است مدت ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از عمل از خوردن یا آشامیدن بپرهیزید و برای بستری شدن در بیمارستان آماده باشید.
• بهتر است مصرف برخی مواد غذایی را حدود یک هفته قبل از عمل قطع کنید. مصرف غذا‌های پرادویه و تند می‌تواند احتمال خونریزی در حین عمل را افزایش دهد.
• مصرف دارو‌های رقیق‌کننده خون مانند آسپرین، ایبوپروفن، موترین، ادویل، دارو‌های ضد انعقاد خون مانند وترفارین، کونادین و ژانتوون را یک هفته قبل از عمل قطع کنید. این دارو‌ها می‌تواند احتمال خونریزی حین عمل را افزایش دهند.

یکی از مشکلاتی که اغلب بیماران مبتلا به سرطان سینه آن را نادیده می‌گیرند بی‌توجهی به مصرف برخی دارو‌ها برای درمان کم کاری تیروئید است. در اغلب موارد بیمار کنترل شدن بیماری خود را به معنای درمان تلقی می‌کند. افرادی که به بیماری دیابت، فشار خون، کم کاری تیروئید مبتلا هستند باید این مورد را به پزشک معالج خود اطلاع داده و نسخه کاملی از دارو‌های مصرفی را به پزشک ارائه دهند.

توصیه و مراقبت های بعد از عمل

پس از انجام عمل بیمار باید‌ یک تا دو روز بستری باشد. جراح بعد از اتمام عمل تصمیم می‌گیرد که آیا بیمار نیازمند انجام درمان‌های مکمل مانند شیمی درمانی و مصرف دارو است یا خیر. اغلب بیمارانی که برای درمان مشکلات خود عمل ماستکتومی را انجام داده‌اند برای انجام فعالیت‌های روزانه باید ۴ هفته صبور باشند.

در مواردی که برداشتن قسمت زیادی از سینه الزامی باشد، انجام جراحی ترمیمی بهترین راه است. در چنین حالتی ممکن است برای انجام فعالیت‌های عادی روزانه به زمان بیشتری (حدود چند ماه) نیاز داشته باشید. برای اینکه بعد از عمل به نتیجه مطلوب برسید، رعایت نکات زیر اهمیت بالایی دارد.

• پس از ماستکتومی باید چند هفته را به استراحت کامل اختصاص دهید.
• حتما دارو‌ها را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• در صورتی که بعد از جراحی با درد نسبتا شدید مواجه شدید، برای تسکین می‌توانید از مسکن‌های خوراکی استفاده کنید.
• بعد از عمل باید تا زمان اطمینان از بهبودی کامل، محل زخم‌ها باید کاملا خشک باشد. پس به جای دوش گرفتن از حمام با یک اسفنج نمناک کمک بگیرید.
• ورزش در ارتقای کیفیت سلامتی و بهبود عوارض طبیعی بعد از عمل مؤثر است. پس فعالیت‌های ورزشی منظم را در برنامه روزانه قرار دهید. این حرکات به بازیابی طبیعی شانه، بازو و جلوگیری از سفتی و خشکی آن‌ها کمک می‌کند.
• تا زمانی که پزشک معالج به شما اجازه نداده، از انجام فعالیت‌های سنگین مانند بلند کردن اجسام خودداری کنید.

در صورت تشدید درد‌ها و هرگونه احساس ناخوشایند در قفسه سینه یا بازو‌ها با پزشک خود تماس بگیرید.